Terminu trauma używamy bardzo często: dla opisania nieszczęśliwego wydarzenia w naszym życiu, czegoś trudnego, z czym przyszło się nam zmierzyć. W sensie psychologicznym trauma to uraz psychiczny, pozostawiony przez bardzo przykre doświadczenie czy wydarzenie, które miało miejsce w naszym życiu. Co może być traumą, jak ona się objawia i jak sobie z nią poradzić?
Trauma - definicja
Traumą nazywamy uraz psychiczny, który wyrządził trwałe zmiany w naszej psychice. Zwykle traumą jest bardzo przykre doświadczenie, określane w psychologii mianem skrajnie stresującego, które ma miejsce w naszym życiu i które wiele w nim zmienia. Traumę możemy przeżyć w każdym momencie naszego życia, możemy jej doświadczyć kilkukrotnie, wiele wydarzeń możemy bowiem klasyfikować jako traumę. Trauma praktycznie zawsze utrudnia nam powrót do normalnego funkcjonowania, musi minąć sporo czasu, zanim dojdziemy do siebie i wyleczymy się z traumy.
Przyczyny traumy
Jakie wydarzenie możemy klasyfikować jako traumę? Wiele zależy od nas samych.
Wydarzeniami traumatycznymi są:
- doświadczenie katastrofy naturalnej, np. powodzi, pożaru, trzęsienia ziemi itp.;
- bycie uczestnikiem wypadku komunikacyjnego, zarówno stłuczki, jak i poważnej kolizji drogowej i karambolu;
- śmierć bliskiej osoby, np. w wyniku choroby czy tragedii, specyficzną odmianą tej traumy jest utrata dziecka, czy to przez poronienie czy jego śmierć krótko po narodzinach;
- sytuację zagrożenia życia: na wiele sposobów;
- bycie sprawcą wypadku, w którym zginął człowiek;
- bycie ofiarą wypadku, którego następstwem jest niepełnosprawność, czyli trwałe kalectwo, np. osoby po amputacjach kończyn, utracie wzroku, słuchu, złamaniach kręgosłupa itp.
- poważne zachorowanie, które wiąże się z wieloma zmianami w życiu, np. zachorowanie na nowotwór czy inną chorobą nieuleczalną bądź o charakterze postępującym, np. stwardnienie rozsiane, zanik mięśni itp.;
- bycie uczestnikiem napadu lub innego aktu agresji, np. gwałtu;
- doświadczenie przemocy fizycznej, psychicznej lub seksualnej;
- bycie ofiarą działań wojennych, np. jeńcem.
Traumą może być również:
- rozwód i inne traumy osobiste, np. zdrada małżeńska;
- doświadczenie przemocy rówieśniczej;
- zostanie wyśmianym publicznie.
Do tej listy zapewne każdy z nas mógłby dopisać kilka punktów. Tak naprawdę bowiem, trauma jest doświadczeniem trudnym i bardzo przykrym, a to ocena bardzo subiektywna: dla jednej osoby rozwód jest kolejnym wydarzeniem w życiu i szybko dochodzi do siebie, inna rozpamiętuje rozstanie przez wiele miesięcy.
Objawy traumy, jako urazu psychicznego
Jakie objawy mogą sugerować, że przeżyliśmy traumę? Doświadczenie traumy może objawiać się na wiele sposobów. Naszą uwagę powinny zwrócić takie symptomy, jak:
- drżenie kończyn, drżenie głosu, przyspieszony oddech;
- szybkie bicie serca;
- smutek, płacz: trauma zwykle charakteryzuje się utrzymaniem się pogorszonego nastroju przez dłuższy czas;
- zachowania nerwicowe, np. wyłamywanie palców, powtarzanie gestów, słów;
- napady agresji i okazywania negatywnych emocji, np. wybuchy płaczu;
- problemy ze snem, apetytem, koncentracją, pamięcią;
- unikanie miejsca, czynności i osób, związanych z doświadczeniem traumy, np. miejsca wypadku, prowadzenia samochodu itp.
- izolacja społeczna, unikanie kontaktu ze znajomymi;
- u dzieci i młodzieży mogą pogorszyć się wyniki w szkole.
Uwaga! Mogą pojawić się również stany depresyjne oraz myśli, a nawet próby samobójcze!
A co z psychiką osoby o traumie? Co dzieje się w jej umyśle po doświadczeniu przykrego zdarzenia? Z pewnością spada jej pewność siebie i samoocena, czuje się nic nie warta, beznadziejna. W jej głowie ma miejsce gonitwa nieprzyjemnych myśli, stale odtwarza przykre chwile, czym nakręca tylko spiralę lęku, złości, cierpienia i smutku, doprowadzając do nadmiaru negatywnych emocji.
Jak poradzić sobie z traumą?
Czy są jakieś sposoby na poradzenie sobie z traumą i nadmiarem negatywnych emocji, które utrudniają nam funkcjonowanie po doświadczeniu traumy? Jak poradzić sobie z traumą i zacząć nowe życie? Wiele zależy od tego, jakiego rodzaju traumy doświadczyliśmy. Pierwszym krokiem do wyjścia na prostą jest oczywiście praca na swoich emocjach. Powinniśmy pozwolić sobie na emocje, również te negatywne, na płacz, wyżalenie się komuś, np. po rozwodzie czy śmierci bliskiej osoby. W ten sposób wyrzucimy z siebie ból, rozpacz, żal i złość.
Bardzo istotne w procesie wychodzenia z traumy bardzo istotne jest wsparcie najbliższych. Ich pomoc lub nawet sama obecność jest nieoceniona w procesie dochodzenia do siebie po traumatycznym wydarzeniu. W przypadku traumy bardzo ważne jest również skorzystanie z fachowej pomocy, a dokładniej korzystanie z terapii psychologicznej. W trakcie tych spotkań możliwe jest przepracowanie emocji, związanych z traumą, pod okiem fachowca, który pokieruje nas oraz pomoże nazwać i opisać to, co czujemy.
Przy terapii traumy stosowana jest zarówno terapia indywidualna, jak i grupowa. Warto się na nią zdecydować bez względu na to, jakiego rodzaju traumy doświadczyliśmy. Terapia psychologiczna przynosi doskonałe rezultaty zwłaszcza w przypadku traumy osobistej, jak również doświadczenia wypadku czy bycia w jego wyniku osobą niepełnosprawną.
PTSD - zespół stresu pourazowego: przyczyny, objawy, metody leczenia
Z terminem traumy bardzo ściśle wiąże się zespół stresu pourazowego, zwany w skrócie PTSD. To zaburzenie psychiczne, które jest jedną z reakcji na traumę. Pojawia się, gdy jednostka nie może poradzić sobie z przeżytą traumą, a po stresującym wydarzeniu nie przepracowała swoich emocji oraz nie otrzymała wsparcia od bliskich, jak i fachowej pomocy. Objawy PTSD są podobne do samego przeżywania traumy, obejmują:
- pogorszenie nastroju,
- doświadczanie lęku,
- napięcia,
- trudności w przeżywaniu emocji pozytywnych.
Pojawiają się także nastroje depresyjne oraz myśli samobójcze. PTSD jest zaburzeniem psychicznym, wymaga więc specjalistycznego leczenia. Obejmuje ono fachową pomoc psychologiczną w formie regularnej terapii, zwykle indywidualnej oraz w wielu przypadkach także wsparcie farmakologiczne.