Wiele się ostatnio słyszy o nietolerancji laktozy - czym jest to zaburzenie? To nic innego jak alergia pokarmowa, a dokładniej nietolerancja cukru, który znajduje się w mleku. Tak, to właśnie laktoza. Alergia ta objawia się zwykle różnorodnymi dolegliwościami ze strony układu pokarmowego. Jak je rozpoznać i czy nietolerancję laktozy można leczyć?
Przyczyny nietolerancji laktozy - mechanizm powstania zaburzenia
Laktoza to cukier, który występuje w mleku. Organizm człowieka potrafi go rozłożyć z pomocą enzymu, zwanego laktazą. Jeśli go brakuje, laktoza nie jest rozkładana i dochodzi do nietolerancji pokarmowej tego składnika. Tak w skrócie można opisać mechanizm nietolerancji laktozy. Dlaczego może brakować nam enzymu laktazy? Zaburzenie to może być wrodzone, jego charakter może być również dziedziny. Niedobór laktazy może być także nabyty, zwykle dzieje się tak w wyniku przebycia wielu chorób, w tym zapalenia jelita, tasiemczycy ale i chorowania na mukowiscydozę czy celiakię (wrodzona nietolerancja glutenu).
Jak i kiedy objawia się nietolerancja laktozy?
Choć przyjęło się, że nietolerancja laktozy ujawnia się już w wieku niemowlęcym, nie jest to prawdą, zaburzenie to zwykle diagnozowane jest u dorosłych. Jakie objawy powinny nas zaniepokoić i wskazywać na to, że możemy cierpieć na nietolerancję laktozy? Objawami tego zaburzenia są przede wszystkim:
- wzdęcia, nadmierne gazy;
- nudności i - rzadziej - wymioty;
- bóle brzucha, kolki;
- biegunki;
- zaparcia.
Objawy pojawiają się od pół godziny do kilku godzin po spożyciu produktów mlecznych. Im więcej tych produktów zjemy, tym więcej w naszym organizmie nierozłożonego cukru, więc objawy będą silniejsze.
Nietolerancja laktozy u niemowlaka
Nietolerancja laktozy u niemowlaków najczęściej ma charakter nabyty, jest zaburzeniem, wynikającym z niedojrzałości układu pokarmowego. Nietolerancję laktozy obserwuje się u dzieci karmionych mlekiem matki oraz mlekiem krowim, nie obserwuje się jej u dzieci karmionych mieszkanką, czyli mlekiem modyfikowanym. Jak objawia się nietolerancja laktozy u tak małego dziecka? Rodziców zaniepokoić powinny przede wszystkim wodniste i cuchnące biegunki, bóle brzuszka oraz wzdęcia: napięty, twardy brzuszek u dziecka po jedzeniu może świadczyć o nietolerancji laktozy z mleka. Pojawić się może także wysypka skórna: to także objaw nietolerancji laktozy. Pamiętajmy, że taki objaw może być także symptomem skazy białkowej, a to zupełnie inne zaburzenie (to uczulenie na białko mleka). Leczenie dziecka z nietolerancją laktozy jest przyczynowe i obejmuje dietę eliminacyjną. Matka powinna zaprzestać karmienia piersią i zastąpić swoje mleko gotową mieszkanką, która nie zawiera laktozy. Dla wielu młodych matek jest to wyjątkowo trudne i bolesne doświadczenie, warto jednak pamiętać o tym, że czynimy to dla dobra dziecka i jego jak najlepszego zdrowia. Mleko modyfikowane, dostępne na rynku, jest produktem wysokiej jakości, zawierającej witaminy, mikro i makroelementy, niezbędne dla naszego maluszka.
Nietolerancja laktozy a alergia na mleko
Mogłoby się wydawać, że osoby, które mają nietolerancję laktozy są również uczulone na mleko. Nic bardziej mylnego, są to dwa różne zaburzenia. Alergia na mleko jest relacją alergiczną naszego układu odpornościowego na kontakt z alergenem, a nie układu pokarmowego. W przypadku alergii na białko mleka to właśnie ono jest alergenem. Różne są również objawy tych zaburzeń. W przypadku alergii na mleko objawy pojawiają się później, nawet dobę po wypiciu mleka oraz obejmują - poza dolegliwościami pokarmowymi - również dolegliwości skórne, w tym rozmaite wykwity, pokrzywkę, a nawet objawy typowe dla AZS, czyli atopowego zapalenia skóry.
Badanie nietolerancji laktozy - test
W procesie diagnozowania nietolerancji laktozy stosuje się jedną lub kilka z dostępnych metod. Warto poznać je wszystkie:
Próba eliminacyjna
To nie tyle badanie, co podjęcie próby zmiany diety, a mianowicie: wprowadzenie diety bez laktozy. Spożywamy mleko bez laktozy i inne tego typu produkty, aby zobaczyć, czy objawy ustąpią. Jeśli tak, bardzo możliwe, że cierpimy na nietolerancję tego cukru. Zwykle próba eliminacyjna poprzedza kolejne badania. Jeśli przejdziemy ją pozytywnie, kierowani jesteśmy na kolejne próby.
Analiza pH stolca
To bardzo szybkie i proste badanie, dające miarodajny wynik, jeżeli badanie wskaże na kwaśne pH stolca, oznacza to, że możemy cierpieć na nietolerancję laktozy. Niestrawiony cukier sprawia, że nasz kał się zakwasza.
Test doustnego podawania laktozy
Prosty test, podobny do testu obciążenia glukozą, który przeprowadza się w ciąży i w diagnostyce cukrzycy. W tym wypadku jednak pacjentowi podawana jest laktoza i następnie oznaczany jest poziom glukozy we krwi, aby dowiedzieć się, jak organizm radzi sobie z trawieniem tego cukru. Pacjent na badanie powinien stawić się na czczo.
Wodorowy test oddechowy
Pacjent zjawia się na badanie na czczo, podaje mu się odpowiednią dawkę laktozy i następnie mierzy stężenie wodoru w wydychanym powietrzu. Choć test może wydawać się zabawny na pierwszy rzut oka: przypomina bowiem badanie alkomatem, tak naprawdę jest bardzo rzetelny. Mierzy bowiem, w jakim stopniu laktoza uległa fermentacji w procesie trawienia: świadczy o tym wodór, który wydziela się wraz z dwutlenkiem węgla w powietrzu, jakie wydychamy. To badanie nieinwazyjne i całkowicie bezbolesne.
Badanie molekularne
Polega na zbadaniu genu, który odpowiada za rozkładanie laktazy. Badanie dość skomplikowane, ale dające miarodajny wynik.
Leczenie nietolerancji laktozy
Czy nietolerancje laktozy można wyleczyć? Terapia opiera się o podawanie leków, są to głównie tabletki z laktazą. Tak naprawdę jednak nietolerancja laktozy jest schorzeniem, na które cierpimy do końca naszego życia. Jedynym, skutecznym rozwiązaniem jest całkowite wyeliminowanie z diety produktów, które zawierają mleko, a dokładniej: cukier mleczny. Tylko takie posunięcie sprawi, że będziemy się dobrze czuć. Co jednak zrobić, gdy nie wolno nam jeść mleka? Jak je zastąpić? Jak dostarczyć organizmowi potrzebnych składników i komponować swoje posiłki?
Dieta dla osoby z nietolerancją laktozy - co jeść, aby czuć się dobrze i dostarczać organizmowi niezbędnych składników?
Skomponowanie diety dla osoby cierpiącej na nietolerancję laktozy nie jest trudne, wymaga jednak przestrzegania kilku zasad.
- Obserwuj swój organizm i zauważ, po jakiej dawce mleka pojawiają się objawy, zwykle dorosłe osoby z nietolerancją laktozy tolerują pewną dawkę tego cukru, aczkolwiek nie jest to regułą. Być może możesz pozwolić sobie na wypicie kawy z mlekiem bez szkody dla Twojego zdrowia.
- Osoba z nietolerancją laktozy zwykle może spożywać produkty mleczne poddane procesowi fermentacji, takie jak sery pleśniowe, maślanka czy kefir lub zsiadłe mleko. W tych produktach zawarta jest bowiem laktaza, wyprodukowana przez bakterie probiotyczne. Proces rozkładu tego cukru jest więc ułatwiony, więc spożywanie tych produktów jest wręcz zalecane przy diecie z nietolerancją.
- Z powodzeniem można jeść również sery żółte i dojrzewające, ilość laktozy w nich zawarta jest tak niewielka, że praktycznie nie powodują nasilenia objawów.
- W sklepach bez problemu zakupić można mleko i produkty mu pochodne z obniżoną zawartością laktozy: są to produkty przeznaczone dla osób z jej nietolerancją.
- Warto postawić na mleko kozie lub owcze, jeśli mamy do niego dostęp, rozwiązaniem dla osób z nietolerancją laktozy są również mleka roślinne, np. mleko kokosowe, migdałowe itp.