"On jest taki inteligentny" - czasami słysząc takie słowa nie do końca wiemy, co oznaczają, jaki tak naprawdę jest ten człowiek, co znaczy termin inteligencji, skąd ona się bierze, od czego zależy i jak można ją doskonalić?
Czym jest inteligencja? Definicje
Inteligencja należy do jednych z najbardziej skomplikowanych pojęć w psychologii. Niełatwo przytoczyć jedną jej definicję. Mianem inteligencji określamy zdolność człowieka do radzenia sobie w różnych, również nieznanych mu sytuacjach za pomocą zasobów, jakie posiada, tj. umiejętności, kompetencji i cech charakteru.
Można ją również rozumieć jako zdolność adaptacji do nowych warunków i zmian, jakie napotykamy w życiu. Inteligencją możemy nazwać również względnie stałe cechy danej osoby, które warunkują takie, a nie inne zachowanie w danej sytuacji, np. niektórzy ludzie lubią pracę w hałasie, a inni wolą pracować w ciszy.
Mianem inteligencji określić możemy także umiejętność człowieka do aktywnego i twórczego przetwarzania napływających do niego informacji, co sprawia, że jego doświadczenia stają się bogatsze, rozwijają się jego kompetencje.
Czy inteligencję można zmierzyć?
Owszem, czyni się to za pośrednictwem profesjonalnych oraz wystandaryzowanych testów psychologicznych, stosowanych przez osoby po studiach psychologicznych i odpowiednich kursach. Do badania inteligencji służy wiele testów, zwykle są to narzędzia do badania indywidualnego ale niektórymi można przeprowadzać także badania grupowe. Testy skupiają się wokół badania różnych sfer funkcjonowania człowieka, w tym tego, jak przebiegają jego procesy poznawcze, tj. pamięć, uwaga i myślenie. Sprawdzana jest zdolność rozumowania, kojarzenia, myślenia abstrakcyjnego, w wielu testach również rozumowania arytmetycznego. Narzędzia te badają także umiejętność przetwarzania w przestrzeni, sprawdzają poziom wiedzy ogólnej oraz umiejętności płynnego wypowiadania się. Testy inteligencji znane są nam z internetu ale tak naprawdę jedynie wykonanie profesjonalnego testu może nam powiedzieć coś więcej na temat naszego funkcjonowania poznawczego.
Typy inteligencji. Jak doskonalić inteligencję?
Amerykański psycholog Howard Gardner wyróżnił 8 rodzajów inteligencji. Warto je poznać i dowiedzieć się, jaki typ przeważa u nas.
1. Inteligencja językowa (werbalna)
Wysokim poziomem tej inteligencji cechują się ludzie, którzy lubią mówić, mają szeroki zasób słów, chętnie zabierają głos w dyskusjach ale i posiadają łatwość do przyswajania języków obcych. Potrafią doskonale modulować głos, pracować głosem, wyrażać nim emocje. Osoby z wysokim poziomem inteligencji werbalnej sprawdzą się jako politycy, tłumacze, nauczyciele języków obcych, pisarze, dziennikarze (głównie radiowi ale nie tylko), prawnicy czy prezenterzy medialni.
Jak rozwijać inteligencję werbalną? Warto w tym celu:
- brać udział w dyskusjach, prowadzić argumentację swojego stanowiska;
- wygłaszać mowy, przemówienia, prowadzić prezentacje;
- dużo czytać, np. książki, czasopisma, blogi w sieci;
- pisać, np. pamiętnik;
- słuchać radia;
- rozwiązywać szarady, rebusy, zabawy słowne, krzyżówki w celu wzbogacenia słownictwa;
- uczyć się języków obcych.
2. Inteligencja logiczno-matematyczna
Inteligencja ta cechuje osoby o analitycznych umysłach, opierających poznanie świata o relacje przyczynowo-skutkowe. Ludzie ci charakteryzują się zamiłowaniem do liczenia, obliczania, rozwiązywania problemów drogą dedukcji. Sprawdzą się z pewnością na stanowisku inżyniera, matematyka, fizyka, chemika, prawnika, księgowego, analityka, bankowca. Mogą zająć się także programowaniem, prowadzeniem doradztwa finansowego czy zostać lekarzem.
Aby rozwijać tą inteligencję warto:
- rozwiązywać zadania matematyczne;
- grać w gry logiczne;
- planować, opracowywać harmonogramy;
- układać zagadnienia w pewnym porządku, ciągu, obserwując zależności przyczynowo-skutkowe;
- trenować logiczne myślenie: tworzyć kategorie, analizować pozyskiwane informacje, grupować je, wyciągać logiczne wnioski.
3. Inteligencja przestrzenna
Osoby z wysokim poziomem tej inteligencji są wzrokowcami, maja bardzo bujna wyobraźnię, zwracają dużą uwagę na drobiazgi, chętnie wykonują różne prace plastyczne, także w przestrzeni, dzieci uwielbiają lepić oraz układać puzzle przestrzenne. Chętnie budują z klocków. Osoby te są bardzo twórcze, kreatywne. Dzięki temu są doskonałymi: plastykami, malarzami, rzeźbiarzami, architektami, mechanikami ale i nawigatorami, żeglarzami, pilotami, przewodnikami turystycznymi, operatorami filmowymi ale i operatorami maszyn. Mogą sprawdzić się także jako kierowcy, elektrycy twórcy gier i programów komputerowych.
Jak doskonalić tą inteligencję? Warto:
- sporządzać plany rysunki, mapki;
- czytać mapy, wykresy, posługiwać się nimi;
- tworzyć tak zwane mapy myśli, przedstawiać informacje w formie graficznej;
- tworzyć wizualizacje przestrzenne w komputerze;
- nagrywać filmy;
- oglądać i tworzyć przestrzenne dzieła sztuki, np. rzeźby z gliny.
4. Inteligencja kinestetyczna (ruchowa)
Osoby z wysokim poziomem tej inteligencji uwielbiają ruch ale i są bardzo sprawni manualnie. Ich mocną stroną jest bogaty język ciała oraz świadomość własnego ciała, chętnie i otwarcie gestykulują. Jako dzieci bywają wrażliwe na dotyk. Osoby te doskonale sprawdzą się jako: sportowcy, tancerze, choreografowie ale i chirurdzy fryzjerzy, mechanicy, rzeźbiarze, jubilerzy, zegarmistrze, itp.
Jak doskonalić inteligencję ruchową? Warto w tym celu:
- uprawiać sport, ćwiczenia ruchowe, tańczyć;
- wykonywać czynności, które wymagają sprawności manualnej i precyzji, np. ćwiczyć żonglowanie, majsterkować, wyklejać coś, składać modele, lepić z gliny, itp.
5. Inteligencja muzyczna (słuchowa)
Osoby z wysokim jej poziomem mają bardzo dobry słuch muzyczny, są wrażliwe na dźwięki, zwykle ładnie śpiewają, grają na instrumencie. Sprawdzą się jako muzycy, tancerze czy aktorzy.
Aby doskonalić inteligencję muzyczną można:
- zapisać się na kurs tańca;
- nauczyć się grać na instrumencie;
- słuchać różnorodnej muzyki.
6. Inteligencja przyrodnicza
Osoba z wysokim poziomem tej inteligencji jest bardzo wrażliwa na piękno natury, troszczy się o środowisko naturalne, ma tendencje do myślenia ekologicznego. Sprawdzi się jako biolog, badacz ale i z powodzeniem poprowadzi gospodarstwo rolne. Może zostać weterynarzem.
Jak doskonalić ten typ inteligencji? Można:
- częściej przebywać na łonie natury, podziwiać jej piękno;
- założyć domowy ogródek albo uprawiać kwiaty i inne rośliny na balkonie;
- przebywać ze zwierzętami, np. przygarnąć psa czy kota.
7. Inteligencja interpersonalna (społeczna)
Ludzie z wysokim poziomem tej inteligencji odznaczają się dużą wrażliwością, doskonale rozumieją emocje innych ale i posiadają wgląd we własne stany i nastroje. Muszą i chcą pracować z ludźmi i dla ludzi. Osoby te będą doskonałymi psychologami, terapeutami, lekarzami, pielęgniarkami ale i menagerami, nauczycielami czy nawet sprzedawcami.
Jak doskonalić inteligencję społeczną? Można w tym celu:
- wziąć udział w szkoleniach z zakresu umiejętności miękkich: asertywności, negocjacji, radzenia sobie ze stresem;
- pracować w zespole;
- spotykać się ze znajomymi, chodzić w różne miejsca, brać udział w wydarzeniach kulturalnych;
- dużo rozmawiać z innymi, brać udział w dyskusjach;
- uczyć innych, np. udzielać korepetycji.
8. Inteligencja intrapersonalna
Osoby z wysokim poziomem tej inteligencji cechują się bardzo dobrym wglądem we własne emocje, mają doskonałą intuicję, wysoki poziom motywacji wewnętrznej. To indywidualiści świadomi swoich zalet i wad, chętni do doskonalenia się. Warto, aby zastanowili się nad zawodem psychologa, terapeuty, prawnika czy filozofa.
Jak doskonalić ten typ inteligencji? Można w tym celu:
- obserwować i nazywać własne stany emocjonalne, np. w formie pamiętnika - tradycyjnego, nie bloga!
- snuć marzenia i plany;
- poświecić się medytacji, relaksacji;
- sięgać po literaturę z zakresu psychologii i rozwoju osobistego;
- wziąć udział w zajęciach z zakresu rozwoju osobistego;
- umówić się na sesję u psychoterapeuty.