Skóra pokrywa całą zewnętrzną powierzchnię ludzkiego ciała i jest głównym miejscem interakcji z otaczającym światem. Służy jako bariera ochronna, która zapobiega narażeniu wewnętrznych tkanek na urazy, promieniowanie ultrafioletowe (UV), skrajne temperatury, toksyny i bakterie. Inne ważne funkcje obejmują m. in. percepcję zmysłową, nadzór immunologiczny, oraz termoregulację.
Powłoka składa się z dwóch wzajemnie zależnych warstw, naskórka i skóry właściwej, które umiejscowione są na tłuszczowej warstwie podskórnej. Zewnętrzna warstwa, czyli naskórek, pochodzi z ektodermy, a grubsza warstwa wewnętrzna, czyli skóra właściwa, z mezodermy. Naskórek stanowi około 5% skóry, a pozostałe 95% to skóra właściwa. Ponadto skóra zawiera:
- gruczoły potowe i łojowe,
- mieszki włosowe,
- naczynia krwionośne i chłonne,
- zakończenia nerwowe.
Naskórek
Naskórek jest warstwowym nabłonkiem, który regeneruje się nieprzerwanie przez całe życie organizmu. Szacuje się, że u ludzi naskórek zmienia się co 40-56 dni. Zależne jest to od naskórkowych komórek macierzystych, które znajdują się w podstawnej warstwie naskórka. Naskórek zbudowany jest z keratynocytów, które składają się głównie z keratyny - białka odpornego na czynniki fizyczne i chemiczne. Naskórek tworzy nabłonek wielowarstwowy płaski rogowaciejący, który obejmuje pięć warstw:
- postawną,
- kolczystą,
- ziarnistą,
- jasną,
- rogową.
Warstwa postawna (rozrodcza) zawiera komórki o jądrach z widocznym podziałem, melanocyty, które wytwarzają oraz magazynują melaninę, a także komórki Merkla - receptory związane z układem nerwowym organizmu. Ponadto w warstwie rozrodczej występują komórki Langerhansa, mające znaczenie w procesach odpornościowych. Służą one jako komórki prezentujące antygen. Są zdolne do wchłaniania obcych antygenów, przetwarzania ich na małe fragmenty peptydowe, wiązania ich z głównymi kompleksami zgodności tkankowej, a następnie prezentowania ich limfocytom w celu aktywacji układu odpornościowego. Następna, warstwa kolczysta, obejmuje rzędy komórek, które posiadają różne kształty, ale ulegają spłaszczeniu podczas przemieszczania się w stronę wyższych warstw. Kilka rzędów komórek wyżej znajduje się także w warstwie ziarnistej, natomiast ich kształt jest wrzecionowaty, a jądra są spłaszczone. Ponad tą warstwą umiejscowiona jest struktura, zwana warstwą jasną i pełni ważną funkcję w zaburzeniach rogowacenia naskórka. Najwyżej położona jest warstwa rogowa, która zawiera spłaszczone komórki bez jąder, połączone są między sobą desmosomami, a także cząsteczkami umożliwiającymi przyleganie. Naskórek łączy się ze skórą właściwą błoną postawną, składającą się z blaszki jasnej oraz ciemnej. Błona podstawna zawiera lamininę, kolagen i proteoglikany. Funkcją naskórka jest ochrona głębszych warstw skóry przed oddziaływaniem czynników zewnętrznych, jak również zapobieganie przed utratą wody.
Skóra właściwa
Podstawową funkcją skóry właściwej jest utrzymanie i wsparcie naskórka. Skóra właściwa jest złożoną strukturą i składa się z dwóch warstw: brodawkowej i siateczkowej. Warstwa brodawkowa jest cieńsza, zbudowana z luźnej tkanki łącznej zawierającej:
- naczynia włosowate,
- włókna elastyczne,
- włókna siateczkowe,
- kolagen.
Warstwa siateczkowa składa się z gęstej tkanki łącznej, zawierającej większe naczynia krwionośne, ściśle splecione włókna elastyczne i gruboziarniste wiązki włókien kolagenowych, ułożonych w warstwy równoległe do powierzchni. Zawiera również fibroblasty, komórki tuczne, zakończenia nerwowe, naczynia limfatyczne i przydatki naskórkowe. Przestrzenie międzykomórkowe skóry właściwej wypełnia substancja porównywalna do żelu, złożona z mukopolisacharydów (głównie kwasu hialuronowego), siarczanów chondroityny i glikoprotein. Głęboka powierzchnia skóry właściwej jest wysoce nieregularna i graniczy z warstwą podskórną.
Tkanka podskórna
Tkanka podskórna zbudowana jest ze zrazików tłuszczowych, które są podzielone zbitą tkanką łączną włóknistą. W przestrzeniach międzyzrazikowych zawarte są elementy wydzielnicze gruczołów potowych, włókna, naczynia krwionośne, a także zakończenie nerwowe. Funkcją komórek tłuszczowych jest magazynowanie tłuszczu, wytwarzanie go w czasie mechanizmu lipogenezy, jak również transformacja glukozy w kwasy tłuszczowe. Tkanka podskórna posiada funkcje podporowe dla skóry oraz odgrywa rolę ochronną podczas urazów mechanicznych. Jej, kształt, grubość i wielkość, zależą od płci i sposobu odżywiania oraz ulegają zmianie wraz z upływem czasu.